Mevlevilik kültür ve sanatının merkezi olarak kabul edilen Mevlâna Dergâhı, Anadolu inanç merkezlerinin en önemlilerinden biridir. Din-devlet bütünlüğü açısından da önemli bir referans noktasıdır. Dünyanın en önemli müzik sistemlerinden biri olarak kabul edilen Türk Dini Musıkîsi’nin şekillenmesinde dünden bugüne en önemli katkıyı sağlayan Mevleviliği anlayabilmek için en temel mekân hüviyetini taşımaktadır.
Bugün müze olarak kullanılmakta olan Mevlâna Dergâhı’nın yeri, Selçuklu Sarayı’nın Gül Bahçesi iken, Sultan Alâeddin Keykubad tarafından Mevlâna’nın babası Sultânü’l-Ulemâ Bâhaeddin Veled’e hediye edilmiştir. Sultânü’l-Ulemâ’nın ölümünden sonra kendisini sevenler Mevlâna’ya müracaat ederek babasının mezarının üzerine bir türbe yaptırmak istediklerini söylemişlerse de Mevlâna “Gök kubbeden daha iyi türbe mi olur” diyerek bu isteği reddetmiştir. Ancak kendisi 17 Aralık 1273 yılında vefat ettiğinde Mevlâna’nın oğlu Sultan Veled, Mevlâna’nın mezarı üzerine türbe yaptırmak isteyenlerin isteklerini kabul etmiştir.
Müzede Hz. Mevlâna ve Mevlevîliğe ait eserler ile el yazması kitaplar, levhalar, kandiller ve mûsıkî âletleri sergilenmektedir.
